Viết: Viết báo cáo kết quả nghiên cứu về một vấn đề tự nhiên hoặc xã hội SVIP

Đánh giá hiện trạng phát sinh và đề xuất một số giải pháp nâng cao công tác quản lí rác thải nhựa tại phường Thượng Cát, quận Bắc Từ Liêm, thành phố Hà Nội

Tóm tắt

Trong nghiên cứu này, nhóm tác giả đã sử dụng phương pháp xác định khối lượng và thành phần rác thải đối với khu dân cư, nhà hàng, cơ quan công sở, chợ dân sinh và khu công cộng kết hợp với phỏng vấn, điều tra khảo sát để: (1) đánh giá hiện trạng phát sinh rác thải nhựa tại phường Thượng Cát, quận Bắc Từ Liêm, thành phố Hà Nội; (2) đề xuất một số giải pháp nâng cao công tác quản lí rác thải nhựa tại địa phương. Nghiên cứu được thực hiện trong hai tháng tại phường Thượng Cát, quận Bắc Từ Liêm, thành phố Hà Nội.

Từ khoá: Rác thải nhựa, nhựa, nguồn phát sinh rác, quản lí môi trường, Thượng Cát.

1. MỞ ĐẦU

Việt Nam đứng thứ tư trên thế giới về lượng rác thải nhựa, tương đương với 1,83 triệu tấn/ năm (Jambeck và cộng sự, 2015). Với điều kiện tự nhiên và cơ sở hạ tầng, giao thông thuận lợi, những năm gần đây, kinh tế của phường Thượng Cát, thuộc quận Bắc Từ Liêm, phía tây Hà Nội phát triển khá nhanh. Tuy nhiên, vấn đề ô nhiễm môi trường do rác thải sinh hoạt, đặc biệt là rác thải nhựa đang là vấn đề cấp bách tại địa phương. Do số liệu đánh giá hiện trạng chưa đầy đủ và thực trạng quản lí rác thải nhựa chưa hợp lí nên tình trạng ô nhiễm này chưa được giải quyết triệt để. Mặc dù đã có nhiều nghiên cứu về chất thải rắn sinh hoạt, nhưng còn khá ít nghiên cứu về rác thải nhựa, đặc biệt là phương pháp đánh giá rác thải nhựa cho một khu vực. Vì vậy, việc đánh giá thực trạng rác thải nhựa tại phường Thượng Cát là cần thiết và có ý nghĩa thực tiễn vì trên cơ sở đó có thể đề xuất giải pháp nhằm quản lí hiệu quả hơn rác thải nhựa. Kết quả và phương pháp đánh giá của nghiên cứu này có thể được triển khai cho các địa phương khác trên cả nước. Nghiên cứu này được thực hiện để trả lời cho các câu hỏi sau: Hiện trạng phát sinh rác thải nhựa tại phường Thượng Cát như thế nào? Cần có giải pháp nào để nâng cao công tác quản lí rác thải nhựa tại địa phương?

Các phương pháp nghiên cứu chính được sử dụng: (1) xác định khối lượng và thành phần rác thải đối với khu dân cư, nhà hàng, cơ quan công sở, (2) xác định khối lượng và thành phần rác thải đối với chợ dân sinh và khu công cộng, (3) kết hợp với phỏng vấn, điều tra khảo sát các hộ gia đình, chủ nhà hàng, người lao động tại khối cơ quan, công sở và công nhân thu gom rác. Nghiên cứu được thực hiện với 7 tổ dân phố và 2 587 hộ gia đình của phường Thượng Cát.

2. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU

2.1. Khái niệm rác thải nhựa

Rác thải nhựa thuộc loại chất thải rắn, đó là những vật chất ở thể rắn được thải ra từ hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ, sinh hoạt hoặc hoạt động khác (Quốc hội nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam, 2020). Vì vậy có thể hiểu rác thải nhựa là những vật dụng bằng nhựa đã qua sử dụng hoặc không còn được dùng nữa và bị loại bỏ, khó phân huỷ hoặc lâu phân huỷ trong môi trường thải bỏ (môi trường nước, đất hoặc bãi chôn lấp chất thải rắn).

2.2. Kết quả nghiên cứu và đề xuất

2.2.1. Thành phần và khối lượng rác thải nhựa theo từng nguồn

a. Khu dân cư

Kết quả nghiên cứu cho thấy tổng lượng rác thải nhựa phát sinh từ các hộ gia đình là 620,88 kg/ ngày, chiếm 10,6% tổng lượng chất thải rắn. Trong số đó có 33,3% lượng rác thải nhựa tái chế và 66,7% lượng rác thải nhựa không thể tái chế. Trong khu dân cư, loại rác thải này thường được thu gom và phân loại rất tốt để bán lại cho các cơ sở tái chế. Tuy nhiên, điều đáng lo ngại là rác thải nhựa không thể tái chế lại chiếm tỉ trọng cao (66,7%). Việc thu gom loại rác thải này thường không được quan tâm vì chúng không thể được tái sử dụng và không có lợi ích kinh tế. Việc xử lí chúng cũng rất khó khăn. Phương pháp xử lí phổ biến hiện nay (đốt và chôn) tiềm ẩn nguy cơ ô nhiễm môi trường cao.

b. Nhà hàng

Khối lượng rác thải nhựa phát sinh từ các nhà hàng chiếm 21% lượng chất thải rắn sinh hoạt. Tổng lượng rác thải từ các nhà hàng của phường Thượng Cát là 168 kg/ ngày.

Thành phân chất thải rắn phát sinh từ nhà hàng và từ chợ Thượng Cát

c. Chợ

Theo kết quả nghiên cứu, rác hữu cơ (rau, củ, quả và đồ ăn hỏng) phát sinh từ chợ Thượng Cát chiếm 63% khối lượng chất thải rắn sinh hoạt; lượng rác thải nhựa chiếm 22% (tương đương với 452,6 kg/ ngày). Thành phần rác thải nhựa tại các khu chợ chủ yếu là túi ni lông và các sản phẩm nhựa dùng một lần. Đây là nguồn rác thải nhựa lớn trên địa bàn phường và việc xử lí, thu gom, phân loại gặp nhiều khó khăn.

d. Khu cơ quan, công sở

Lượng rác thải nhựa phát sinh từ nguồn này chiếm 20% tổng lượng chất thải rắn sinh hoạt của các khu hành chính, công sở, với thành phần chủ yếu là nhựa văn phòng phẩm, thiết bị hỏng, ni lông,...

Thành phần chất thải rắn phát sinh khu cơ quan, công sở, tại tuyến đường và các khu công cộng phường Thượng Cát

e. Chất thải rắn sinh hoạt từ các hoạt động quét đường và từ các khu công cộng

Nguồn rác này do người đi đường và những hộ dân sống dọc hai bên đường vứt ra. Kết quả nghiên cứu cho thấy lượng rác thải nhựa chiếm 13% tổng lượng rác thải sinh hoạt thu gom trên những tuyến đường chính, khu công cộng ở phường Thượng Cát, tương ứng với 154 kg/ ngày.

2.2.2. Khối lượng rác thải nhựa phát sinh tại phường Thượng Cát

Kết quả nghiên cứu thực tế tại khu vực phường Thượng Cát cho thấy lượng chất thải rắn phát sinh 10 436 kg/ ngày, trong đó, lượng rác thải nhựa chiếm 1 508 kg/ ngày. Theo bảng 1, tỉ lệ rác thải nhựa phát sinh trong ngày tại khu dân cư là nhiều nhất (41,2%), tiếp theo là tại khu chợ (30%) và thấp nhất là tại khối cơ quan, công sở (7,5%).

Cũng theo bảng 1, lượng rác thải thu gom được là 9 723 kg/ ngày, đạt 93,2%. Như vậy, công tác thu gom rác thải sinh hoạt trên địa bàn đạt hiệu quả khá cao. Tuy nhiên, tỉ lệ thu gom rác thải nhựa chỉ đạt 80,6% trong tổng số rác thải nhựa phát sinh. Có thể lí giải bởi hai nguyên nhân chính: (1) lượng rác thải nhựa có thể tái chế được các hộ gia đình hoặc công nhân thu gom rác trên địa bàn phường thu gom, phân loại tại nguồn để bán cho cơ sở tái chế; (2) còn lượng rác thải nhựa không được thu gom có thể đã bị vứt bừa bãi vào các ao hồ, đồng ruộng, vườn.

Bảng 1: Khối lượng chất thải sinh hoạt và rác thải nhựa trên địa bàn phường Thượng Cát

[1] Tổng: được xác định từ việc tính toán lượng rác thải phát sinh tại các nguồn.

[2] Khối lượng rác thải thu gom: được cung cấp bởi Công ty Cổ phần Xử lí chất thải xây dựng và đầu tư phát triển môi trường Hà Nội (Uỷ ban nhân dân phường Thượng Cát, 2020).

2.2.3. Đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lí rác thải nhựa tại phường Thượng Cát

Căn cứ vào kết quả trên, nhóm tác giả đề xuất một số giải pháp để nâng cao hiệu quả công tác quản lí rác thải nhựa tại phường Thượng Cát. Thứ nhất, hoàn thiện, triển khai cơ chế, chính sách về quản lí rác thải nhựa, đặc biệt cần làm rõ rác thải nhựa tái chế và rác thải nhựa không tái chế phù hợp với tình hình thực tế của phường. Thứ hai, tăng cường nguồn nhân lực quản lí tại phường và tại từng tổ dân phố. Thứ ba, xã hội hoá mô hình thu gom rác thải sinh hoạt: phường có thể chuyển giao mô hình thu gom rác thải sinh hoạt cho một doanh nghiệp có năng lực, vì rác thải thu gom bao gồm rác thải nhựa có thể tái chế, nếu thu gom tốt doanh nghiệp có thể thu lợi. Thứ tư, cần có giải pháp phân loại rác thải tại nguồn đối với từng loại đối tượng khác nhau. Thứ năm, bổ sung, tăng cường đầu tư phương tiện, trang thiết bị, nhân lực để làm tốt công tác thu gom, vận chuyển; thực hiện đúng quy trình kĩ thuật về xử lí rác thải nhựa không tái chế. Thứ sáu, triển khai mô hình “thu gom rác thải nhựa đổi đồ dùng sinh hoạt”, kết hợp tuyên truyền giáo dục nhằm nâng cao nhận thức của người dân về rác thải nhựa.

3. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ

3.1. Tỉ lệ rác thải nhựa trong rác thải sinh hoạt đến từ các khu dân cư là thấp nhất (10,6%), cao nhất là rác thải nhựa đến từ các khu chợ với 22%. Tuy nhiên, trong số nguồn rác thải nhựa phát sinh của toàn phường thì rác thải đến từ các hộ gia đình lại nhiều nhất (41,2%), sau đó là từ các khu chợ (30%) và cuối cùng là khối cơ quan, công sở (7,5%). Tỉ lệ thu gom chất thải rắn sinh hoạt khá cao, đạt 93,2% trong khi đối với rác thải nhựa, tỉ lệ thu gom chỉ đạt 80,6%.

3.2. Khối lượng rác thải nhựa phát sinh tại hộ gia đình là 0,24 kg/ hộ/ ngày, trong đó lượng rác thải nhựa tái chế được chiếm 33,3%, còn rác thải nhựa không thể tái chế chiếm tới 66,7%.

3.3. Phường Thượng Cát cần triển khai đồng bộ các giải pháp quản lí rác thải nhựa như: xây dựng cơ chế, chính sách phù hợp; bổ sung nguồn lực, trang thiết bị, phương tiện, xã hội hoá mô hình thu gom rác thải, thúc đẩy thu gom, phân loại rác thải tại nguồn và đặc biệt áp dụng mô hình “thu gom rác thải nhựa đổi đồ dùng sinh hoạt” kết hợp tuyên truyền nhằm nâng cao nhận thức của người dân về rác thải nhựa.

Tài liệu tham khảo

1. Quốc hội nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam. (2020). Luật Bảo vệ môi trường.

2. Jambeck, J.R., Geyer, R., Wilcox, C., Siegler, T.R., Perryman, M., Andrady, A.,... & Law, K.L. (2015). Plastic waste inputs from land into the ocean. Science, 347 (6223), 768 - 771.

3. Uỷ ban nhân dân phường Thượng Cát. (2020). Báo cáo tổng kết thực hiện công tác bảo vệ môi trường năm 2019, 2020 trên địa bàn phường Thượng Cát, quận Bắc Từ Liêm, thành phố Hà Nội.

Theo Đào Văn Hiền, Nguyễn Thị Hoa, Nguyễn Mạnh Khái
Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội
(Bài đăng trên tạp chí Môi trường, số Chuyên đề tiếng Việt III/ 2021,
http://tapchimoitruong.vn/nghien-cuu-23/danh-gia-hien-trang-phat-sinh-va-de-xuat-mot-so-giai-phap-nang cao-cong-tac-quan-ly-rac-thai-nhua-tai-phuong-thuong-cat-thanh-pho-ha-noi-25885)