Tiếng đàn giải oan SVIP

TIẾNG ĐÀN GIẢI OAN¹

Truyện thơ Nôm khuyết danh

[...]

Sanh từ đến ở ngục u²

Trong lòng cũng chẳng giận thù cùng ai.

Nhân khi vắng vẻ thảnh thơi

Chàng bèn mới hỏi rằng ai lạ lùng?

Quân rằng: "Quốc tế quận công³,

Chính danh tên gọi Lý Thông thực người".

Sanh nghe quân nói đầu đuôi,

Biết rằng Thông thực là người bất nhân.

Biết mà lòng chẳng oán hờn,

Mặc ai vô nghĩa bất nhân cũng đành.

Biết mà lòng chẳng phàn nàn,

Lấy đàn mới gảy nhặt khoan tính tình.

Đàn kêu nghe tiếng nên xinh

Đàn kêu tang tịch tình tinh tang tình.

Đàn kêu: Ai chém chằn tinh,

Cho mày vinh hiển dữ⁴ mình quyền sang?

Đàn kêu: Ai chém xà vương,

Đem nàng công chúa triều đường về đây?

Đàn kêu: Hỏi Lý Thông mày,

Có sao phụ nghĩa lại rày vong ân.

Đàn kêu sao ở bất nhơn,

Biết ăn quả lại quên ơn người giồng!

Đàn kêu: năn nỉ trong lòng,

Tiếng tơ tiếng trúc đều cùng như du⁵?

Đàn kêu: Trách Hán, quên Hồ⁶

Trách Tần quên Sở, trách Ngô quên Tề⁷!,

Đàn kêu thấu đến cung phi,

Trách nàng công chúa vậy thì sai ngoa⁸!

Nàng đương rầu rĩ mặt hoa,

Tiếng đàn lừng lẫy như là oán ân,

Khác nào như cỏ phùng xuân⁹?

Cười cười, nói nói trước sân trình bày.

Rằng: "Đàn ai gảy đâu đây?

Xin cha đòi lại ngày rày cho tôi".

Viện vương¹⁰ nghe nói phút cười,

Trong lòng hớn hở mừng vui nào tày.

Rằng: "Từ phải nạn đến nay,

Làm sao con cứ chẳng hay nói mà?

Làm cho chúa xót lòng cha,

Cầu trời khấn Phật, kể đà hết hơi.

Hay là nghe tiếng đàn người,

Thì con phải nói khúc nhôi¹¹ cha tường",

Nàng nghe bày tỏ mọi đường,

Rằng: "Người đàn ấy thực chàng cứu tôi.

Dưới hang đã ngỏ một nhời,

Rằng về loan phượng¹² kết đôi duyên vàng.

Lý Thông bạc ác phũ phàng,

Cửa hang lấp lại tìm đường tranh công.

Vì con lâu chẳng thấy chồng,

Trong lòng luống những giận lòng câm đi".

Nghe lời con nói một khi,

Lệnh truyền nội giám¹³ tức thì đòi ngay.

[...]

(In trong Tổng tập Văn học Việt Nam,

tập 10, Trung tâm Khoa học xã hội

và Nhân văn Quốc gia,

NXB Khoa học xã hội, 2000)

¹ Trích Thạch Sanh. Nhan đề văn bản do nhóm biên soạn đặt.

² U: tối.

³ Quốc tế quận công: tước phong của vua dành cho người có công.

⁴ Dữ: và, mà.

⁵ Du: rung động.

⁶ Trách Hán, quên Hồ: Hán là để cập đến triều đại nhà Hán, còn Hồ là dân tộc phương Bắc của Trung Quốc; câu này có nghĩa chỉ trích người đã quên đi đất nước của mình để theo đuổi lợi ích của nước khác, cũng ám chỉ việc vong ân phụ nghĩa.

⁷ Trách Tần quên Sở, trách Ngô quên Tề: Tần, Sở, Ngô, Tề là các nước thời Xuân Thu - Chiến Quốc (Trung Quốc), có ân oán với nhau; câu này ám chỉ việc vong ân phụ nghĩa.

⁸ Sai ngoa: không thật, dối trá.

⁹ Phụng xuân: gặp mùa xuân.

¹⁰ Viện vương: vương giống như vua; ý chỉ vua cha của công chúa Quỳnh Nga.

¹¹ Khúc nhôi: đầu đuôi câu chuyện đã xảy ra.

¹² Loan phượng: chim phượng mái (loan) và chim phượng trống (phượng); chỉ ý vợ chồng đẹp đôi.

¹³ Nội giám: quan hầu ở trong cung vua.

TIẾNG ĐÀN GIẢI OAN¹

Truyện thơ Nôm khuyết danh

[...]

Sanh từ đến ở ngục u²

Trong lòng cũng chẳng giận thù cùng ai.

Nhân khi vắng vẻ thảnh thơi

Chàng bèn mới hỏi rằng ai lạ lùng?

Quân rằng: "Quốc tế quận công³,

Chính danh tên gọi Lý Thông thực người".

Sanh nghe quân nói đầu đuôi,

Biết rằng Thông thực là người bất nhân.

Biết mà lòng chẳng oán hờn,

Mặc ai vô nghĩa bất nhân cũng đành.

Biết mà lòng chẳng phàn nàn,

Lấy đàn mới gảy nhặt khoan tính tình.

Đàn kêu nghe tiếng nên xinh

Đàn kêu tang tịch tình tinh tang tình.

Đàn kêu: Ai chém chằn tinh,

Cho mày vinh hiển dữ⁴ mình quyền sang?

Đàn kêu: Ai chém xà vương,

Đem nàng công chúa triều đường về đây?

Đàn kêu: Hỏi Lý Thông mày,

Có sao phụ nghĩa lại rày vong ân.

Đàn kêu sao ở bất nhơn,

Biết ăn quả lại quên ơn người giồng!

Đàn kêu: năn nỉ trong lòng,

Tiếng tơ tiếng trúc đều cùng như du⁵?

Đàn kêu: Trách Hán, quên Hồ⁶

Trách Tần quên Sở, trách Ngô quên Tề⁷!,

Đàn kêu thấu đến cung phi,

Trách nàng công chúa vậy thì sai ngoa⁸!

Nàng đương rầu rĩ mặt hoa,

Tiếng đàn lừng lẫy như là oán ân,

Khác nào như cỏ phùng xuân⁹?

Cười cười, nói nói trước sân trình bày.

Rằng: "Đàn ai gảy đâu đây?

Xin cha đòi lại ngày rày cho tôi".

Viện vương¹⁰ nghe nói phút cười,

Trong lòng hớn hở mừng vui nào tày.

Rằng: "Từ phải nạn đến nay,

Làm sao con cứ chẳng hay nói mà?

Làm cho chúa xót lòng cha,

Cầu trời khấn Phật, kể đà hết hơi.

Hay là nghe tiếng đàn người,

Thì con phải nói khúc nhôi¹¹ cha tường",

Nàng nghe bày tỏ mọi đường,

Rằng: "Người đàn ấy thực chàng cứu tôi.

Dưới hang đã ngỏ một nhời,

Rằng về loan phượng¹² kết đôi duyên vàng.

Lý Thông bạc ác phũ phàng,

Cửa hang lấp lại tìm đường tranh công.

Vì con lâu chẳng thấy chồng,

Trong lòng luống những giận lòng câm đi".

Nghe lời con nói một khi,

Lệnh truyền nội giám¹³ tức thì đòi ngay.

[...]

(In trong Tổng tập Văn học Việt Nam,

tập 10, Trung tâm Khoa học xã hội

và Nhân văn Quốc gia,

NXB Khoa học xã hội, 2000)

¹ Trích Thạch Sanh. Nhan đề văn bản do nhóm biên soạn đặt.

² U: tối.

³ Quốc tế quận công: tước phong của vua dành cho người có công.

⁴ Dữ: và, mà.

⁵ Du: rung động.

⁶ Trách Hán, quên Hồ: Hán là để cập đến triều đại nhà Hán, còn Hồ là dân tộc phương Bắc của Trung Quốc; câu này có nghĩa chỉ trích người đã quên đi đất nước của mình để theo đuổi lợi ích của nước khác, cũng ám chỉ việc vong ân phụ nghĩa.

⁷ Trách Tần quên Sở, trách Ngô quên Tề: Tần, Sở, Ngô, Tề là các nước thời Xuân Thu - Chiến Quốc (Trung Quốc), có ân oán với nhau; câu này ám chỉ việc vong ân phụ nghĩa.

⁸ Sai ngoa: không thật, dối trá.

⁹ Phụng xuân: gặp mùa xuân.

¹⁰ Viện vương: vương giống như vua; ý chỉ vua cha của công chúa Quỳnh Nga.

¹¹ Khúc nhôi: đầu đuôi câu chuyện đã xảy ra.

¹² Loan phượng: chim phượng mái (loan) và chim phượng trống (phượng); chỉ ý vợ chồng đẹp đôi.

¹³ Nội giám: quan hầu ở trong cung vua.