I. LÍ THUYẾT: NHẬN BIẾT ĐẶC ĐIỂM VÀ TÁC DỤNG CỦA TỪ TƯỢNG HÌNH, TỪ TƯỢNG THANH
1. Từ tượng hình
Trong làn nắng ửng, khói mơ tan
Đôi mái nhà tranh lấm tấm vàng.
(Hàn Mặc Tử, Mùa xuân chín)
Từ lấm tấm gợi hình ảnh những đốm nắng rải qua vòm cây, in trên những mái nhà tranh, gợi khung cảnh bình yên của buổi bình minh mùa xuân nơi làng quê.
2. Từ tượng thanh
Sáng chớm lạnh trong lòng Hà Nội
Những phố dài xao xác hơi may.
(Nguyễn Đình Thi, Đất nước)
Từ xao xác gợi âm thanh thoảng nhẹ, mơ hồ của tiếng lá và tiếng gió trong không gian im ắng, tĩnh lặng của một Hà Nội cổ kính, êm đềm.
II. BÀI TẬP THỰC HÀNH
Bài 1.
Bấm chọn 6 từ tượng hình trong ngữ liệu sau.
Ao thu lạnh lẽo nước trong veo,
Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo.
[...] Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt,
Ngõ trúc quanh co khách vắng teo.
(Nguyễn Khuyến, Thu điếu)
Bấm chọn từ tượng thanh trong ngữ liệu sau.
Líu lo kia giọng vàng anh
Mùa xuân vắt vẻo trên nhành lộc non.
(Ngô Văn Phú, Mùa xuân)
Bấm chọn từ tượng hình trong ngữ liệu sau.
Líu lo kia giọng vàng anh
Mùa xuân vắt vẻo trên nhành lộc non.
(Ngô Văn Phú, Mùa xuân)
Bấm chọn từ tượng thanh trong ngữ liệu sau.
Tôi không nhớ tôi đã nghe tiếng chồi non tách vỏ vào lúc nào, tôi cũng không nhớ tôi đã nghe tiếng chim lích chích mổ hạt từ đâu, nhưng tôi cảm nhận tất cả một cách rõ rệt trong từng mạch máu đang phập phồng bên dưới làn da.
(Nguyễn Nhật Ánh, Tôi là Bê-tô)
Bấm chọn từ tượng hình trong ngữ liệu sau.
Tôi không nhớ tôi đã nghe tiếng chồi non tách vỏ vào lúc nào, tôi cũng không nhớ tôi đã nghe tiếng chim lích chích mổ hạt từ đâu, nhưng tôi cảm nhận tất cả một cách rõ rệt trong từng mạch máu đang phập phồng bên dưới làn da.
(Nguyễn Nhật Ánh, Tôi là Bê-tô)
Bài 2.
(Lưu ý: Các từ được âm đậm là các từ tượng hình, tượng thanh)
a.
Năm gian nhà cỏ thấp le te,
Ngõ tối đêm sâu đóm lập lòe.
Lưng giậu phất phơ màu khói nhạt,
Làn ao lóng lánh bóng trăng loe.
(Nguyễn Khuyến, Thu ẩm)
Phân tích tác dụng của các từ tượng hình sau bằng cách nối.
le te
Gợi hình ảnh những ngôi nhà thấp, hẹp ở làng quê Việt Nam xưa
lập loè
Gợi ánh sáng chợt loé lên, chợt tắt đi của đom đóm; làm nổi bật thêm của tối của những lối ngõ nhỏ và sự im vắng, im lặng của đêm khuya
Phân tích tác dụng của các từ tượng hình sau bằng cách nối.
le te
Gợi ánh sáng chợt loé lên, chợt tắt đi của đom đóm; làm nổi bật thêm của tối của những lối ngõ nhỏ và sự im vắng, im lặng của đêm khuya
lập loè
Gợi hình ảnh những ngôi nhà thấp, hẹp ở làng quê Việt Nam xưa
b.
Sáng hồng lơ lửng mây son,
Mặt trời thức giấc véo von chim chào.
Cổng làng rộng mở. Ồn ào,
Nông phu lững thững đi vào nắng mai.
(Bằng Bá Lân, Cổng làng)
Phân tích tác dụng của các từ tượng hình sau bằng cách nối.
lơ lửng
Hình ảnh những đám mây như treo lưng chừng trời, gợi vẻ đẹp bình yên
lững thững
Gợi dáng thi thong thả của những người nông dân bước ra khỏi cổng làng, bắt đầu một ngày lao động, mà như "đi vào nắng mai"
Phân tích tác dụng của các từ tượng thanh sau bằng cách nối.
véo con
Gợi tiếng chim trong trẻo, tươi vui như tiếng trẻ thơ
ồn ào
Gợi không khí sôi động nơi cổng làng vào buổi sớm mai
Bài 3.
Bấm chọn từ tượng hình trong ngữ liệu sau.
Giữa vùng cỏ tranh khô vàng, gió thổi lao xao, một bầy chim hàng nghìn con vụt cất cánh bay lên. Chim áo già màu nâu, chim manh manh mỏ đỏ bóng như màu thuốc đánh móng tay, lại có bộ lông xám tro điểm những chấm trắng chấm đỏ li ti rất đẹp mắt... Những con chim nhỏ bay vù vù kêu líu ríu lượn vòng trên cao một chốc, lại đáp xuống phía sau lưng chúng tôi.
(Đoàn Giỏi, Đất rừng phương Nam)
Bấm chọn 3 từ tượng thanh trong ngữ liệu sau.
Giữa vùng cỏ tranh khô vàng, gió thổi lao xao, một bầy chim hàng nghìn con vụt cất cánh bay lên. Chim áo già màu nâu, chim manh manh mỏ đỏ bóng như màu thuốc đánh móng tay, lại có bộ lông xám tro điểm những chấm trắng chấm đỏ li ti rất đẹp mắt... Những con chim nhỏ bay vù vù kêu líu ríu lượn vòng trên cao một chốc, lại đáp xuống phía sau lưng chúng tôi.
(Đoàn Giỏi, Đất rừng phương Nam)
Chọn tác dụng của từ tượng hình "li ti" trong ngữ liệu trên.
Gợi tả sự lạ lùng, kì diệu của các chim manh manh.
Gợi tả sự kì vĩ, kì lạ của bộ lông chim áo già.
Gợi tả sự sinh động, đặc sắc của bộ lông chim manh manh.
Gợi tả sự sinh động, đặc sắc của bộ lông chim áo già.
Chọn tác dụng của từ tượng thanh "líu ríu" trong ngữ liệu trên.
Gợi âm thanh mạnh mẽ của gió thổi.
Gợi âm thanh nhạt nhoà của những con chim nhỏ.
Gợi âm thanh vui tai của những con chim nhỏ.
Gợi âm thanh nhẹ nhàng của gió thổi.
